“Solomon nəğməsi” və “Çöl” haqqında
Seymur Baycanın “Solomon nəğməsi” və “Çöl” …
Yazı-pozu bilməyən adamı nə qədər savadlı adlandırmaq olarsa, not bilməyən musiqiçini də o qədər savadlı hesab etmək olar. Özü də bu not xarici dil deyil ki, minlərlə, onminlərlə söz əzbərləyəsən... Beş xəttin üstündə, bütün xalqlar və millətlər üçün anlaşılan işarələrdən ibarətdir. Otur, öyrən, bitsin getsin.
Mətbuatın yazdığına görə Milli Konservatoriyanın yeni binası hazırlanıb. Çox yaxşı xəbərdir, təbrik edirəm.
Amma lap yaxşı xəbər o olardı ki, notu üzündən oxuya bilən milli musiqi alətləri ifaçılarının da sayı çoxalsın.
Dəfələrlə kinofilmlərə, cizgi filmlərinə, tamaşaya yazılmış musiqiləri studiyada yazarkən şahidi olmuşam ki, bəstəkar notu gətirir studiyaya, amma xalq çalğı alətləri ifaçısı notu üzündən oxuya bilmir.
Bəstəkar başlayır notda yazdığını ifaçıya şifahi şəkildə öyrətməyə. Hamının vaxtı gedir, işi uzanır, əsəbləri korlanır.
Buna görə də Azərbaycan bəstəkarları Azərbaycan xalqının musiqi alətləri üçün nəsə bəstələməyə meyl etmirlər. Beləliklə, də xalq çalğı alətləri üçün əsərlər çox yaranmır, bu alətlər üçün yazılmış professional musiqi eşidə bilmirik.
Xarici ölkələrdə də bunun çox şahidi olmuşam. Çindən, Monqolustandan, Türkiyədən, İrandan, Ermənistandan gələn xalq çalğı ifaçılarının qarşısına nə not qoyursan, çalırlar. Bizim "narodnik"lərin qabağına not qoyanda utanırlar, qızanırlar, (bəzən heç utanıb-qızarmırlar da) qarşılarındakı kağızda nə yazıldığını ətrafdakılardan soruşurlar.
Təbii ki, belə hadisələr bir neçə dəfə təkrarlanandan sonra azərbaycanlı ifaçılar ciddi musiqi layihələrinə daha az dəvət olunurlar. Məhz buna görə bizimkilərin sorağı əsasən şifahi-ənənəvi musiqi ifasının bəs etdiyi ekzotik musiqi məclislərindən (folklor festivalları və s.) gəlir.
Halbuki milli musiqi alətləri ifaçılarımız arasından not biləni çox olsaydı, onlar dünya musiqi industriyasına girər, nəinki yerli, hətta xarici bəstəkarlar da bu alətlər üçün musiqi yazardı. Necə ki, alman, ingilis, holland, fransız və sair bəstəkarlar türk, çinli, iranlı, erməni, gürcü və digər xalqların musiqiçiləri üçün həvəslə əsərlər yazırlar.
Bir musiqiçi üçün notu oxumaq su içmək kimi asan olmalıdı. Ələlxüsus da bu musiqiçi 5 (7) il musiqi məktəbi, 4 il kollec, 5-6 il də konservatoriya oxuduğunu deyirsə.
Notu üzündən oxumaq üçün isə sadəcə Solfecio dərsi ilə yaxşı məşğul olmaq yetər. Solfecio dərsini də musiqi məktəbində keçirlər.
Yazı-pozu bilməyən adamı nə qədər savadlı adlandırmaq olarsa, not bilməyən musiqiçini də o qədər savadlı hesab etmək olar. Özü də bu not xarici dil deyil ki, minlərlə, onminlərlə söz əzbərləyəsən... Beş xəttin üstündə, bütün xalqlar və millətlər üçün anlaşılan işarələrdən ibarətdir. Otur, öyrən, bitsin getsin.
Şəxsən mən özüm də keçmiş “narodnik”əm və üst-üstə 15 illik musiqi təhsilim var. Təhsil aldığım bütün ocaqlarda: musiqi məktəbində, musiqi kollecində və akademiyasında “narodnik”lərə xüsusi münasibət olub. Onlara həm piano, həm də nəzəri fənləri məntiqsiz və ziyanverici güzəştlə keçilib: “əşi, narodnikdi də, onsuz da ona not lazım deyil, gedib toyda muğam çalacaq” və s.
Göründüyü kimi tələbələri qınamaq olmur, onların savad alması üçün məsul insanlar var – müəllimlər. Onlar öyrətməlidir.
Amma yalnız müəllimləri də qınanmalı deyil. Tutaq ki, “narodnik” çox yaxşı not öyrəndi – o bu öyrəndiklərini harada tətbiq edəcək? Buradan belə məlum olur ki, musiqi infrastrukturunda dəyişiklik etmək lazımdır. Notlu musiqi ansamblları yaranmalı, onlar üçün bəstəkarlara əsərlər sifariş etdirilməli və konsertlər təşkil olunmalıdır.
Neft və milyonlar səltənəti olan ölkəmiz üçün bunlar əslində, çox xırda məsələlərdi, sadəcə təşəbbüs göstərilməlidir.
Azərbaycanda musiqinin nota yazılmasına ilk cəhd 1907-ci ildə Üzeyir Hacıbəyli tərəfindən "Leyli və Məcnun" operasının yazılması zamanı edilib.
İndi- 2012-ci ildə məlum olur ki, Azərbaycan xalq çalğı alətləri ifaçılarının maariflənməsi prosesi hələ də bitməyib...
Firudin Allahverdi
AzNews.az
