"Anna Karenina" Qərb ədəbiyyatı tarixində yazılmış ən yaxşı kitablardan biri sayılır. Vladimir Nabokov onu "19 əsr ədəbiyyatının ən ali şah əsəri" adlandırıb. Nyu-Yorkun Siti Universitetinin ingilis dili professoru, bioqraf Bob Bleysdell bu əsəri o qədər sevir ki, onu 20 dəfə oxuyub. Üstəlik, əsəri orijinal dildə oxuya bilmək üçün rus dilini öyrənib.

53 ayın 30-da əlyazmaya toxunmayıb

Bleysdell Lev Tolstoyun bu şah əsərini yazdığı zaman yaşadığı çətinliklər haqda maraqlı bir kitab da ərsəyə gətirib. Kitabın adı belədir: "Creating Anna Karenina: Tolstoy and the Birth of Literature's Most Enigmatic Heroine". "CS Monitor" portalı yazır ki, kitab Tolstoyun həyatı və kitabın gedişatını formalaşdıran maraqlı detallarla doludur.

Tolstoy “Anna Karenina"nı əvvəlcə novella şəklində yazmağı və tezcə bitirməyi düşünürmüş. O, əsərin qaralamasını cəmi bir neçə həftəyə bitirib. Ancaq Tolstoyun işləri sonraya saxlamaqla arası yaxşı olduğu üçün iş ləngiyir. Bleysdellin hesablamasına görə, Tolstoy əsərin üzərində işlədiyi 53 ayın 30-u ərzində əlyazmasına yerli-dibli toxunmayıb.

Əsər üzərində işin bu qədər ləng getməsi qismən məşğul və bəzən faciəli ailə həyatı ilə bağlı idi. Tolstoy bu kitabın üzərində işləyən zaman ailənin üç uşağı tələf olub. Onun peşə həyatına isə Rusiyada təhsil islahatı üzərində işləmək də daxil idi. Bundan başqa, onun hobbiləri də var idi – atlar, səyahət, ov.

"Son dərəcə iyrənc", "darıxdırıcı"

Tolstoy get-gedə üzərində çalışdığı bu layihədən bezməyə başlayır. Hətta bəzi məqamlarda kitabdan ürəyi bulandığını, onun "son dərəcə iyrənc", "darıxdırıcı" olduğunu yazır. Hətta bir məqamda romanı çap etdirmək istəmədiyini, onu heç bəyənmədiyini qeyd edir.

Ancaq xoşbəxtlikdən Tolstoyun iradəsi qalib gəlib. Sayt yazır ki, bu məsələdə onun həyat yoldaşı Sofya və dostu Nikolay Straxovun böyük rolu olub. Sofya ümumilikdə 13 uşaq dünyaya gətirib. Gün ərzində uşaqların təlim-tərbiyəsi və evin işləri ilə məşğul olan Sofya gecələr ərinin əlyazmalarının qaralamalarını səliqə ilə köçürürdü.

Uzun illər Tolstoyun dostu olmuş tənqidçi Straxov isə yazıçının ən diqqətli oxucusu idi. Tolstoy dəfələrlə Straxovdan düzgün yolda olub-olmaması barədə məsləhət istəyib və hər dəfə onun dəstəyini alıb. "Siz və sizin romanlarınız artıq uzun zamandır ki, mənim həyatımın ən gözəl hissəsisiniz", –Straxov Tolstoya yazırdı.

Yazıçının hissləri ilə dəyişən obraz

Tolstoyun Anna haqqında təsəvvürü əsəri yazdığı müddətdə dəyişib. Bu, yazıçını bir qədər çətinə salıb. Əvvəlcə o, Annanı ərinə xəyanət edən, başqa kişi ilə qaçmış arvad kimi görür. Sayt yazır ki, Annanın bu versiyası öz aqibətinə görə hər hansı mərhəmətə layiq deyildi. Ancaq zaman keçdikcə o, bir qədər də təkmilləşib daha dolğun bir insana çevrilir. Romanın səhifələrində oxucu onu gözəl, eleqant, füsunkar və ağıllı bir qadın kimi görür. Ancaq onun qüsuru da var idi. Bleysdellə görə, Tolstoy Annanı təsvir etdikcə onun insani tərəfləri daha çox üzə çıxır və müəllif onu sevməyə başlayır.

Əsərin bu qədər uzun zaman alması Tolstoyun öz hiss və düşüncələrini götür-qoy etməsi ilə də bağlı ola bilər. Bu mübarizənin sonunda o öz varidatından imtina edir, pasifist və xristian anarxistinə çevrilir. Sonradan o, yaşadığı bu orta yaş böhranını 1882-ci ildə çap etdirdiyi "Mənim etirafım" əsərində təsvir edib.

Tolstoy "Anna Karenina"nı yazdığı zaman həm xoşbəxt, həm də intihar həddinə çatacaq qədər depressiv günlər yaşayıb. Hətta Bleysdell onun Annanın ağlını itirməsi və intiharını bu qədər detallı təsvir etməsini yazıçının öz depressiyası ilə əlaqələndirir.

Azadlıq Radiosu