Bu yazını bir müddət öncə yazmağı planlaşdırırdım. Ancaq bəzən işin çoxluğu, bəzən həvəssizlik mane olurdu.

Təxminən bir ay öncə Azərbaycan Yazıçılar Birliyində “Ədəbiyyat qəzeti” yayınlarına daxil olan bir neçə kitabın təqdimatı keçirildi. Yayına daxil olan “Ekranlaşdırılmış ədəbi əsərlər” kitabının müəllifi olduğumdan təqdimata qatılmalıydım. Çoxdan idi ki, Yazıçılar Birliyinin tədbirlərində iştirak etmirdim. Tədbiri müşahidə edəndə belə başa düşdüm ki, 21-ci əsrin ortalarında da, sonlarında da Yazıçılar Birliyinin keçirdiyi təqdimatların formatında, məzmununda heç bir dəyişiklik olmayacaq.

Əvvəla bir yaradıcı təşkilatda bu qədər dəxilsiz, sıxıcı rəsmiyyətçiliyin, qəlibləşmənin olması normal deyil. Yaradıcı atmosfer, müzakirə olmayan bir ortamda, tərifə, təriflənməyə susamış, sanki sovet dönəminin arxivlərindən çıxıb gəlmiş, yersiz ciddiyyətə bürünmüş, inersiya vəziyyətində olan insanların əhatəsində özümü Kommunist Partiyasının iclasında hiss edirdim. Tədbirdən çıxanda mənən o qədər əzgin və süst idim ki, özümə gəlməyim üçün bir neçə gün lazım oldu.

Yazıçılar Birliyi özünün köhnə-kürüş yanaşmasından qopmalı, binasının divarlarından kənara boylanmağı bacarmalıdır. Yeni, modern düşüncəyə söykənən, funksional təqdimat formatlarıyla tanış olmalıdır. Fərqli tərkibli auditoriya qazanmalıdır. Elə bir auditoriya ki, orada təkcə Yazıçılar Birliyinə mənfəət obyekti kimi baxmayan yaradıcı insanlar yox, həm də müxtəlif sahələrdə fəaliyyət göstərən intellektuallar yer alsın.

“Ekranlaşdırlmış ədəbi əsərlər” kitabının təqdimatını bir də Azərbaycan Kinematoqrafçılar İttifaqında keçirdik (söhbət Rüstəm İbrahimbəyovun rəhbərlik etdiyi qurumdan gedir – S.S.). Kitabın təqdimatını keçirmək təşəbbüsü AKİ-dən gəlmişdi və deyim ki, ittifaq vaxtaşırı kreativ, maraqlı, aktual mahiyyətli tədbirlər keçirir və yeni ideyalara açıqdır. Təqdimata gələnləri yormamaqdan ötrü çıxışımı ədəbi əsərlərin ekranlaşdırılmasının mahiyyəti, klassifikasiyası üzərində qurdum, qısa, dolğun bilgi verdim, mümkün qədər lakonik olmağa çalışdım. Sonra qısa, produktiv müzakirə, hətta mübahisə oldu. Auditoriya kino adamlarından tutmuş ictimai aktivistlərə qədər müxtəlif tərkibdən ibarət idi.

Daha vacibi - təqdimatlarda müəllifin, kitabının təriflənməsinə ehtiyac yoxdur. Bu sovetdənqalma çürük yanaşma, boş söz yığını və gələnlərin vaxtına hörmətsizlikdir. Yəni təqdimatlar səmərəli ünsiyyət vasitəsinə çevrilməlidir.

Sovetlərin təsiri, ənənələri ilə formalaşan, boş tərifə və təriflənməyə ehtiyacı olan yaşlı nəsli anlayıram. Onların alternativ görmək imkanı olmayıb. Ancaq ora toplaşan orta və gənc nəslin onlara oxşaması, onlar kimi qeyri-səmimi, pafoslu düşünməsi, danışması, tədbirdən sonra növbətçi, saxta təbəssümlə ard-arda selfi çəkdirməsi faciədir. Seymur Baycanla, Ələkbər Əliyevlə gələn dalğanı ona görə haqlı sayıram ki, illərlə formalaşan qəlibləri amansızca, sinikcə dağıtdılar. Onlarla razılaşdığım, razılaşmadığım məqamlar var. Bu, başqa söhbətdir. Ancaq köhnəliyə amansız münasibət zəruridir.

Ümumiyyətlə isə dövlət büdcəsindən maliyyələşən Yazıçılar Birliyi kimi təşkilatların ləğvi daha yaxşıdır. Birlik art-kluba çevrilsin, kitab mağazası, sərgi salonu açılsın, tamaşalar, film təqdimatları keçirilsin. Misalçün, keçmiş pantomimçilərin yaratdığı “Rebus” teatrı tamaşalarını göstərməyə yer tapmır.

Birliyin “Natəvan” klubunun interyeri isə tamamən dəyişməlidir. Klubdakı masanın dəyirmiliyi Birliyin hermetik, mühafizəkar mahiyyətini, dekadent əhval-ruhiyyəsini ifadə edir.

Barokkosayağı elementlər ağır basır, divarın rəngləri soyuqluq, monotonluq aşılayır. İnteryerdəki simmetriklik, dəbdəbə, Viskontinin filmlərində gerçəkliklə əlaqəsini itirmiş ziyalıların snob kabinetlərini xatırladır.

Yadıma düşmüşkən, təqdimatda yazıçı İlqar Fəhmi belə ifadə işlətdi ki, bəzi saytlar yazıçıların şəxsi həyatını yazır, özəlini başlığa çıxarır, yazıçının yaradıcılığı isə kənarda qalır. Ola bilsin, İ.Fəhmi bununla Kulis.az ı da nəzərdə tuturdu. Yaradıcı insanların şəxsi həyatı əhəmiyyətli təcrübədir, yaradıcılıqları ilə kəsişir və onları daha yaxşı anlamaq mənasında vacibdir. Bulqakovdan tutmuş Bunuelə qədər onlarla nümunə çəkə bilərəm. Ancaq İ.Fəhmi narahat olmasın, çətin ki, onun özəl həyatı kiminsə marağını çəksin. Çünki əsərləri o dərəcədə əhəmiyyətli deyil.

Nəhayət, başqa bir məqam. “Ekranlaşdırılmış ədəbi əsərlər” kitabım 100 nüsxə çap olunub. Kitabın arxasında isə tiraj 300 yazılıb. Kitaba məsul olanlardan səbəbini öyrənəndə, nəşriyyatın 100 nüsxə çap etməyə ixtiyarı olmadıqlarını dedilər. Halbuki bir neçə peşəkar naşirdən belə bir qaydanın olmadığını öyrəndim. Sual açıq qalır.