post-title

Sait Faik Abasıyanık: Samovar (Hekayə)

20 Noyabr 2016, 19:29 3 dəq. oxuma müddəti


- Sübh azanı verildi. Qalx oğlum işə gecikəcəksən.

Əli axır ki, iş tapmışdı. Bir həftəydi fabrikə gedib-gəlirdi. Anası razıydı. Namazını qılmış, duasını etmişdi. İçində gəzdirdiyi Cənabi Haqqla birlikdə oğlunun otağına girəndə uca boylu, iri sümüklü və çox gənc çöhrəsi olan, yuxusunda dəzgahlar, elektrik batareyaları, lampalar görən, dəzgahları yağlayan və dizel motorunun xorultusunu eşidən oğlunu əvvəlcə oyatmağa əli gəlmədi. Əli elə bil indicə işdən çıxmışdı, tər-su içində, qıpqırmızı idi.

Halıcıoğlundakı1 fabrikin bacası başını qaldırmış xoruz ədasıyla səhərə Kağıthane2belindən qalxan günəş şəfəqlərinə baxırdı. Az qalırdı banlasın.

Əli axır ki, oyandı. Anasını qucaqladı. Hər səhər etdiyi kimi yorğanı başına bürüdü. Anası yorğanın altından çıxan ayaq barmaqlarını qıdıqladı. Bir təkanla çarpayısından tullanıb onu qucaqlayaraq yenidən çarpayıya düşərkən gənc qız kimi qəhqəhələr çəkən qadın yəqin ki, çox xoşbəxt idi. Aralarında tək-tük xoşbəxt tapılan bir məhəllənin uşaqları kimi deyildilərmi? Ananın uşağından, uşağın anasından başqa nə qazancı vardı? Qonaq otağına qol-boyun keçdilər. Qızarmış çörəyin iyi bütün otağı bürümüşdü. samovar nə gözəl qaynayırdı! Əli samovarı içində nə istirab, nə fəhlə tətilləri, nə də qəzalar olan bir fabrika oxşadırdı. Onun içində ancaq qoxu, buxar və səhər səadəti istehsal olunurdu. Əli səhərçağı bir samovarı, bir də fabrikin önündə gözləyən səhləb3 bidonunu sevirdi. Halıcıoğlundakı hərbi məktəbin şeypuru, fabrikin uzun və bütün Haliçə4 səs salan fiti, onda arzular oyadır, arzular söndürürdü. Görünür bizim Əli bir az şair təbiətli idi. Böyük dəyirmanda elektrikçinin nəyinə lazımdır həssaslıq, bu Haliçə böyük transatlantik gəmilər gətirməyə bənzərsə də, biz Əli, Mehmet, Hasan bu cürəyik. Hamımızın dağdan böyük ürəyimiz var.

 

Əli anasının əlini öpdü. Sonra şirin bir şey yemiş kimi dodaqlarını yaladı. Anası gülürdü. O hər anasını öpəndən sonra beləcə dodaqlarını yalamağı adət etmişdi. Evin balaca bağçasında saxsı qabların içində reyhanotu vardı. Əli əlini atıb bir-iki reyhan yarpağını qopararaq ovcunda əzib qoxlaya-qoxlaya evdən çıxdı.
Səhər sərin, Haliç isə duman içində idi. Yoldaşlarını qayıq limanında tapdı. Hamısı qollu-budaqlı oğlanlar idi. Beş nəfər birlikdə Halıcıoğluna gəldilər.

Əli, gönboyu zövqlə, həvəslə, istəklə işləyəcək. Ancaq yoldaşlarından üstün görünməyə can atmayacaq. Buna görə də dürüst, zəhmətkeşliyini üzə vurmadan işləyəcək. Yoxsa işini kamilcə görə bilir. Onun ustası İstanbulun bir nömrəli elektrikçisidir. Özü də almandır, Əlinin xətrini çox istəyir, işinin hər bicliyini, fırldağını ona öyrətmişdi. Özü kimi usta və bacarıqlı olanlardan daha üstün görünməyin sirri çeviklikdə, tələsiklikdə, daha çox da idmanda, yəni gənclikdə idi.

Axşam yoldaşlarına təzə bir dost, təzə bir simsar, ustalarına təzə bir işçi qazandırdığından əmin və razı halda evə qayıtdı. Anasını qucaqladıqdan sonra yaxınlıqdakı çayxanaya, dostlarının yanına tələsdi. Bir əl kart oynadılar. Sonra həyəcanla nərd partiyasına tamaşa etdi. Sonra da evə yollandı. Anası axşam namazını qılırdı. Həmişəki kimi anasının qarşısında çöməldi. Səccadənin üstündə dombalaq aşdı. Dilini çıxardı. Axır ki, anasını güldürə bildi, yazıq arvadın namazının axırına, salam verməyinə az qalmışdı.
Anası:

- Ay Əli, günahdır a bala, dedi. Günahdı oğlum, eləmə!

Əli:

- Allah bağışlayar ana, dedi.
Sonra saf, məsum bir sual verdi:

- Görəsən Allah heç gülmürmü?

Axşam yeməyindən sonar Əlinin başı, Natpinkerton5 romanlarından birini oxumağa qarışdı. Anası ona sviter hörürdü. Sonra yükün içindən lavanda çiçəyi qoxan döşəklərini çıxarıb sərərək yatdılar.

Səhər namazı oxunanda anası Əlini oyatdı.

Qızarmış çörək qoxan otaqda samovar nə gözəl qaynayırdı. Əli samovarı içində nə istirab, nə fəhlə tətilləri, nə müdir olan fabrikə bənzədirdi. Onun içində ancaq qoxu, buxar və səhər səadəti istehsal olunurdu.

Əlinin anasına ölüm, bir qonaq, bir başı yaylıqlı, namazında niyazında qonşu arvadı kimi gəldi. Obaşdan oğlunun çay-çörəyini, gün dönəndə iki qab yeməyini hazırlaya-hazırlaya günü axşam edirdi. Ancaq ürəyinin bir küncündə bir sızıltı hiss edirdi, qırışlarla örtülmüş və tül qoxan bədəninə axşamlar pilləkanları tez-tez çıxanda sanki bıçaq batır, tər götürür, haldan düşürdü.

Günlərin bir günü, səhərçağı, hələ Əli yuxudan qalxmamış, samovarın üstündə dayanıb baxarkən birdən-birə halı xarab olmuş, özünü stula salmışdı. O salış bu salış.

Əli bu səhər anasının onu oyatmamasından təəccüblənməklə bərabər, səhərdən xeyli keçdiyini anlamışdı. Fabrikin fiti, şüşələrdən keçərkən tezliyini, haray-həşirini itirmiş, süngərdən keçmiş kimi yumuşayaraq gəlib qulaqlarına çatdı. Yerindən dik atıldı. Qonaq otağının kandarında dayandı. Qolunu masaya söykəyib yatmış kimi görünən ölüyə tamaşa etdi. Elə bildi yatıb. Ağır-ağır yaxına gəldi. Çiyinlərindən tutdu. Dodaqlarını soyumağa başlamış yanaqlarına sürtəndə əti ürpəşdi.
Ölümün qarşısında ha əlləşsək rolunu başa vurmuş aktyordan fərqimiz olmayacaq. Rolunu elə başa vurmuş bir aktyor ki.

Anasını qucaqladı. Gətirib öz çarpayısına uzatdı. Yorğanı üstünə çəkdi, soyumağa başlayan bədənini qızdırmağa çalışdı. Öz bədənini, həyat gücünü bu soyuq insana ötürməyə çalışdı. Sonra, aciz-aciz onu götürüb küncdəki mindərin üstünə gətirdi. Nə qədər istəsə də o gün ağlaya bilmədi. Gözləri yandı, yandı, di gəl ki, bir damcı yaş çıxmadı. Güzgüyə baxdı. Ən böyük kədərinin qarşısında, bir gecə yuxusuz qalmış insan çöhrəsindən başqa bir üz ala bilməyəkdimi?
Əli birdən-birə arıqlamaq, birdən-birə saçlarını ağarmış görmək, birdən-birə belində dəhşətli bir ağrıyla ikiqat olmaq, bir anda yüz yaşına qədəm basmış kimi qocalmaq istəyirdi. Sonra ölüyə baxdı. Elə də qorxulu deyildi

 

Əksinə çöhrəsi əvvəlki kimi sevimli, əvvəlki qədər mülayim idi. Ölünün yarıqapalı gözlərini mətinliklə örtdü. Özünü küçəyə atdı. Qonşuluqdakı qoca arvada xəbər verdi. Qonşular tələm-tələsik onlara yürüşdülər. Özü isə fabrikə yollandı. Qayıqla yol gedərkən, ölümlə barışmış kimiydi.

Yan-yana, qucaq-qucağa, eyni yorğanın altında yatmışdılar. Ölüm, doğma anasının içinə girdiyi kimi, onun da bütün həssaslığını, şəfqətini, yumuşaqlığını almışdı. Təkcə yüngülvari soyuq var idi. Ölüm, bizim düşünüyümüz qədər qorxunc bir şey deyil.
Əli günlərcə evin boş otaqlarında gəzdi. Gecə işığı yandırmadan, qaranlıqda oturdu. Gecəyə qulaq verdi. Anasını düşündü. Di gəl ki, yenə də ağlaya bilmədi.

Bir səhər qonaq otağında üz-üzə gəldilər. O yemək masasının örtüyü üzərində sakit və parlaq halda dayanmışdı. Günəş, sarı bürüncün üstündə donub qalmışdı. Onu qollarından tutub, gözünün görməyəcəyi bir yerə qoydu. Özü isə stula çökdü. Doyunca, səssiz bir yağış kimi ağladı. Və o evdə o, bir də heç vaxt qaynamadı.

Bundan sonra Əlinin həyatına bir səhləb bidonu girdi.

Qışda Haliçin ətrafından İstanbuldakından daha sərt, daha dumanlı bir hava olur. Dağılmış səkilərin üstündəki buzlamış palçıq parçalarını yara-yara səhərin gözü açılmamış işə gedənlər, məktəb müəllimləri, mal-qoyun alverçiləri və qəssablar fabrikin qarşısında bir hovur nəfəs dərirdilər, kürəklərini nəhəng divarlara söykəyərək üstünə zəncəfil və darçın səpilmiş səhləbdən içərdilər.

Yun əlcəklərinin içində gizlətdikləri qiymətli əlləri səhləb fincanlarını qucaqlayan, burunları zökəmli, başlarında tətil həvəsi, istirablı bürünc samovar kimi qaynayan sarışın fəhlələr, məktəb müəllimləri, mal-qoyun alverçiləri, qəssablar və bəzən də kasıb məktəb uşaqları böyük fabrikin divarlarına söykənir, üstünə xəyallarının aqibəti səpilmiş səhləbdən udum-udum içirdilər.

 

 

Varlıq dərgisi, 15 yanvar 1935-ci il.

------------------------

1. İstanbulun Bəyoğlu bölgəsində məhəllə.

2. İstanbulun Avropa tərəfində bir rayon.

3. Səhləb bitkisinin yeraltı yumrularından hazırlanan içki.

4. İstanbulun Avropa sahilində dəniz girintisi.

5. Ötən əsrin ortalarında xarici dillərdən türk dilinə çevrilmiş detektiv romanlar seriyası.

 

Çevirdi: N. Hüseynli

Azadlıq radiosu

 

Uyğun Məqalələr

Yuxarı