Bir Nobelli yazıçının müdaxiləsi

Mənim "Qawarib Jabaliya" (″Dağ qayıqları″) romanım Sana şəhərində (Yəmənin paytaxtı) 2002-ci ildə nəşr olundu. Əlbəttə, bir neçə mənfi rəy gözləyirdim, amma məni heyrətləndirən o oldu ki, imamlar qəflətən kitab oxuyan oldular, ədəbi tənqidçi çıxdılar və romanım məscidlərdə moizələrin mövzusu oldu.

Yəmənin mədəniyyət naziri də imamlara qoşuldu və mənə qarşı cinayət işi açıldı. Dövlət ittihamçısından məhkəməyə çağırış aldım. Kitabımı nəşr etmiş nəşriyyat dövlət tərəfindən bağlandı, onun rəhbəri romanı çap edib yaymaq ittihamıyla məhkəməyə çəkildi.

Mən qətl təhdidləri aldım, tayfa-qəbilə döyüşçüləri iş yerimi mühasirəyə aldılar. Mətbuatda mənə qarşı kampaniya başlandı. Bütün bu təzyiqlər altında Yəməni tərk etməkdən başqa çıxış yolu görmədim. Bu da mənim ölkəmin Yazıçılar cəmiyyəti və görkəmli Yəmən alimi Ahmad Jaber Afif (o, artıq vəfat edib) sayəsində alındı.

Mən Yəməndən getməyə müvəffəq olan vaxt naşirim məhkəmədə barmaqlıqlar arxasındaydı, dostlarım da onun məhkəməsini izləyirdilər.

Məhkəmə “ordunu təhqir etmək” maddəsilə mənə beş illik həbs çıxardı. Həbsdən canımı qurtara bilmişdim.

Sürgün yeri kimi özümə Dəməşqi seçdim, amma mümkün qədər tez Sanaya qayıtmağı arzulayırdım. Yəmən hakimiyyəti isə amansız idi. İnterpola mənim haqqımda beynəlxalq axtarış elan etmələri üçün müraciət etmişdilər. Onlar mənim ədalətdən qaçan cinayətkar kimi tapılıb, Yəmənə təhvil verilməyimi istəyirdilər.

Yalnız başına gələnlər bilər, sürgündə yaşamaq insana necə böyük mənəvi təzyiqdir. Bu, birisinin ölkəsindən öz xoşuna getməsinə bənzəməz. Bu gün mən etiraf edə bilərəm ki, Suriyada dəfələrlə inthar etmək istəmişdim, ağır depressiyadan əziyyət çəkirdim. Sıfır nöqtəsinə düşmüşdüm və daha yaşamaq istəmirdim.

Gunter Grass işə qarışır

Sonra 2002-ci ilin dekabrında mənə gözlənilmədən bir telefon zəngi gəldi. Zəng edən adam sürgündə olan yazıçı üçün milyonda bir ehtimala bərabər bir şey haqda xəbər verdi: dostum Salih al-Baidhani mənə dedi ki, Nobel mükafatlı yazıçı Gunter Grass mənim xeyrimə, işimə müdaxilə edib və hakimiyyətin, ekstremistlərin qorxusu olmadan Yəmənə qayıda biləcəyimə dair təminat alıb.

Bu, o qədər inanılmaz idi ki, mən tamam özümdən getmişdim. Dostumsa deyirdi ki, tez bayıra çıxım və Sanaya bilet alım.

Mən telefonu yerinə qoyan kimi başım fırlandı, elə bil qızğın qasırğa ortasına düşmüşdüm. Pilləkənlə otağıma qalxdım, tuta-tuta çıxırdım ki, yıxılıb baş-gözümü əzməyim.

Sanki kimsə məni quyunun dibindən çıxarmışdı, ölüm təhdidləri və həbs təhlükəsi məni nəhayət ki, tərk edirdi. Kədərdən sevincə bir anda keçid etmək asan olmur. Mən rəqs etmək istəyirdim! Küçələr boyu yüyürmək və bağırmaq istəyirdim.

Özümü ələ alana qədər bir neçə saat keçdi, nəhayət, yeni vəziyyətə alışdım. Gün çıxana qədər yata bilmədim, onda da bir saat ancaq yuxulaya bildim. Qalxdım, çıxıb bir neçə qəzet aldım, gördüm ki, dostum doğru deyib.

Gunter Grass Yəməndə ədəbiyyat simpoziumuna gəlmişdi. Onunla birlikdə Almaniyadan, Avstriyadan, İsveçrədən və ərəb ölkələrindən 30 yazıçı gəlmiş, onların hamısını o zamankı prezident Ali Abdallah Saleh qəbul etmişdi.

Nümayəndə heyəti qəbulda olanda prezident istəmişdi ki, Gunter Grass'ın yaxasından medal assın.

Tədbir adəti üzrə başlayıbmış. Qonaqlar qüdrətli Şərq hökmdarının sarayına daxil olmuşdular, kostyumlar şıx, ətirlər bahalı, mebel ən əlasından, hər tərəfdə gözəl təbəssümlər.

Belə bri sakit mərasimin ortasında Gunter Grass protokol əleyhinə gedərək, bu despotik qüdrət və şənlik köpüyünü partlatmışdı.

O, əlini qaldırıb və deyib ki, prezidentin verdiyi şərəfi o zaman qəbul edə bilər ki, bu sətirlərin müəllifi olan yazıçıya ölkəsinə qayıtmaq icazəsi verilsin və prezident onun daha təqib edilməməsi üçün göstəriş versin.

Prezidentin adamları arasına çaxnaşma düşüb. Bəziləri deyiblər ki, daha məni təqib etmirlər, bəziləri deyiblər ki, mən fırıldaqçıyam, ölkədən getməmişəm, öz kəndimdə xoşbəxt yaşayıram. Bəziləri isə Grass-a deyiblər ki, mən əsl yazıçı deyiləm və romanım yaxşı roman deyil. Onlar hörmətli qonağın öz tələbindən geri çəkilməsi üçün hər şey ediblər.

Gunter Grass bu cəfəngiyyata saat yarım qulaq asandan sonra mövqeyindən bir santim də geri çəkilməyib. Nəhayət, ona deyiblər ki, mən Yəmən adət-ənənəsini pozmuşam, onda onun səbr kasası daşıb. Cavab verib ki, onu da keçmişdə eyni şeydə ittiham ediblər və o, əmindir ki, belə ittihamlar cəfəngiyyatdır.

Grass bilirdi ki, mənə qarşı nifrət siyasi motivlidir… O da ədəbi karyerasının əvvəlində bənzər şeylər yaşamışdı, onu solçu baxışlarına görə ölkəsinin xaini elan etmişdilər.

Nəhayət, prezident məsələyə baxmaqdan ötrü on dəqiqə vaxt istəyib. Heç kəs orada dəqiq nə olduğunu bilmir, çünki prezident on dəqiqəlik fasiləyə çıxanda özüylə heç bir köməkçisini aparmayıb. O, bir müddət sonra geri qayıdıb və elan edib ki, qonağın ricasını yerinə yetirəcək. Ondan sonra Grass medalı qəbul edib.

Yəmən və bütün ərəbdilli mətbuat yazıçı Grass və prezident Saleh arasındakı bu diqqətəlayiq görüşdən çox yazıblar. Yazdıqlarına görə, Grass prezidentə deyib:

"Əgər mən vəkil olsaydım, ərəbcə bilsəydim, məhkəmədə Wajdi al-Ahdal'ı müdafiə etmək işini öz öhdəmə götürərdim."

Tədbirdə iştirak edən yəmənli dostlarımdan biri sonradan mənə oradakı atmosferin necə gərgin olduğunu da danışdı. Onun dediyinə görə, tir-tir titrəyirmiş, evə salamat gedib çıxa bilməyəcəyini düşünürmüş.

Ondan bir neçə gün əvvəl G.Grass Yəmən Sosialist Partiyasının lideri Jarallah Omar ilə görüşmüşdü. Omar ona mənim işimdən danışmış, Grass müdaxilə etməyi təklif etmişdi.

Grass sözünü tutdu, o, bununla təkcə Yəməndə mənim üçün deyil, ədəbiyyat üçün və dünyanın hər yerində siyasi təzyiqə məruz qalan yazıçılar üçün qələbə çaldı.

Dəməşqdən Sanaya ürəyimdə min ümidlə qayıtdım. Biz Yəmən yazıçıları tiraniyaya qarşı qiyməti olmayan bir qələbə çaldıq. Nəşriyyat yenidən açıldı, dostlarım buraxıldı, biz Yazıçılar cəmiyyətinə yığışıb qələbəmizi qeyd etdik.

Düz iki həftə sevindik. Amma 2002-ci ilin dekabrında bir radikal İslamçı sosialist Jarallah Omar'ı Sanada öldürdü.

Bu dəhşətli itkiyə təkcə mən deyil, minlərlə yəmənli göz yaşı tökdü. Amma mənə elə gəlir ki, ən çox dərd çəkən mən oldum, çünki öldürülən adam mənim həyatımı Gunter Grass'la birlikdə xilas etmişdi.

qantara.de səhifəsinə istinadla OxuZalı