Qismət: Hardasan, ey oxucu?
Müxtəlif əsrlərdə, fərqli ölkələrdə yaranan ayrı-ayrı ədəbiyyatların tarixinə n…
\"Vicdan azadlığından söhbət gedirsə, uşaqlara erkən yaşlarından dini təbliğatın aparılması doğrudurmu? Bu, valideynin iradəsinə tabe olan uşağın başqa vacib azadlığının – seçim azadlığının, uşaqlığının əlindən alınması deyilmi?\"
Sevda Sultanova yazır
Təxminən on il əvvəl UNESKO Təhsil Nazirliyi ilə birlikdə fiziki və əqli məhdudiyyəti olan uşaqlarla bağlı layihə həyata keçirirdi. Layihənin əsas məqsədi məhdudiyyəti olan uşaqların sağlam uşaqlarla bərabər təhsilə cəlb olunması idi.
Yadıma gəlir ki, Sumqayıtda gənc kişi fiziki məhdudiyyəti olan oğlunun bu layihədə iştirakını rədd elədi. Onun arqumenti bizim üçün sarsıdıcı oldu: “Mən kafirlərin (yəni xristianların) ayırdığı pulla uşağımın təhsil almasını haram hesab edirəm”.
Onu fikrindən daşındıra bilmədik. Əlbəttə ki, onu tərki-silah eləmək üçün artıq klişeyə çevrilmiş aqressiv arqumentlər də səsləndirmək olardı: məsələn, istifadə elədiyiniz mobil telefon, televizor, nəqliyyat vasitələri də “kafirlərin” beyin məhsulunun nəticəsidir axı.
Amma bu tip insanlar heç cürə əks fikri dinləmək istəməyəcək qədər tərsdirlər.
Son bir neçə gündə mediada Sumqayıtda 10 yaşlı qızının məktəbə hicabla buraxılmaması ilə bağlı xəbərlər yayılıb. Valideyn qızının hicabda getməsində israrlıdır. Məktəb direktoru da mövqeyindən dönmür: “Məktəb geyimi normativinə hicab daxil deyil”.
Hər iki vəziyyətdə bizi qayğılandırmalı olan bir məqamdır. Oğlunu kafirlərin maliyyəsi hesabına oxutmaq istəməyən və ya qızının hicabla məktəbə getməsində israr edən valideynin bu istəkləri hardan qaynaqlanır: inanclarını gerçəkdən dərk edərək ona analitik yanaşmalarındamı, kor-koranə dini təbliğatın təsirinə düşmələrindənmi, yoxsa ailənin sadəcə mühafizəkar baxışlarındanmı?
Bır sıra hallarda hicabın bağlanması ailədaxili mühitdən doğur, valideynlərin qadınla bağlı arxetipik düşüncə tərzinə bağlıdır. Məsələn, qız uşaqlarına qoyulan qadağaları xatırlayın: qız uşağı çox gülməz, atılıb düşməz, oğlanlarla oynamaz, baldırı görünməz, qısa geyinməz və s.
10 yaşında, özünü bir şəxsiyyət kimi tanımayan, ətrafı dərk eləməyən bir uşağa hicab geyindirmək həm də bir mentallıq problemidir. Azərbaycan ailələrində cinsindən asılı olmayaraq uşaqlara seçim şansının tanınmamasının nəticəsidir. Valideynlər övladlarının ailə həyatı qurmalarından hansı peşəni seçməsinə, necə yaşamasına qədər sərt, kompromissiz müdaxilə edir. Onlar alternativ seçimi tanımaq istəmir. Və bu seçimsizlik şəraitində formalaşan, valideynin mülkiyyətinə çevrilən fərdin travmaları sonradan ailə sərhədlərindən çıxaraq cəmiyyətdə problemlər törədir.
Qayıdaq hicab məsələsinin dini tərəfinə. Bir neçə il əvvəl 11 yaşlı qızının məktəbə hicabla buraxılmamasına etiraz edən Azər Xəlilov açıqlama vermişdi: “Konstitusiya vicdan azadlığı prinsipini irəli sürüb, hamıya istədiyi dinə etiqad etməyə imkan yaradıb. İslam dininə etiqad edən məktəblini hicabla məktəbə buraxmamaq dini ayrı-seçkiliyə yol verməkdir”.
O zaman sual doğur: əgər vicdan azadlığından söhbət gedirsə, aydınlaşdırmaq lazımdır ki, hicab seçimi 10-16 yaşlı qızın seçimidir, yoxsa valideynin arzusu və ya basqısı, israrıdır?
Və yenə də vicdan azadlığından söhbət gedirsə, uşaqlara erkən yaşlarından dini təbliğatın aparılması doğrudurmu? Bu, valideynin iradəsinə tabe olan uşağın başqa vacib azadlığının – seçim azadlığının, uşaqlığının əlindən alınması deyilmi? Və ya sualı belə qoyaq. Erkən dini təbliğat necə bir valideyn tərəfindən (bu valideyn dini dəyərləri, onun mahiyyətini hansı səviyyədə qavrayır), hansı mühitdə aparılır, bu təbliğat onun gələcək həyatında hansı nəticələrə səbəb ola bilər? Axı biz bilirik, bır sıra hallarda dini təbliğatın nəticəsi radikallıqla, fanatizmlə nəticələnir. Və onlar Azərbaycandan uzaq ölkələrdə təsəvvürlərində formalaşdırılan hansısa mütləq həqiqət, ədalət uğrunda ölüm-dirim savaşına girirlər.
Bütün bunlar mövcud vəziyyətin motivlərini, səbəblərini öyrənmək, hərtərəfli təhlil, sosioloji araşdırma və məktəb nizamnamələrində hicabla bağlı məsələnin qoyulması ehtiyacını ortaya çıxarır.
Kulis.lent.az
