Kitab cildləri haqqında
• Yazmaqda olduğu kitabın cildi haqqında təsəvvürü…
Qorki: "Balzak mənə görə ən dəyərli kitabların müəllifidir. Onu bir müəllimi sevən kimi sevirəm”.
Balzakın yaradıcılığını xatırlamaq mənə xüsusi zövq verir. Bu bilirsiniz necə duyğudur? Fərz edin ki, boş, susuz bir səhrada gəzən adam bundan öncə gəzdiyi gözəl yerləri xatırlayır. Bu necə də xoşdur!
İlk fransız kitabı oxuyanda 13 yaşım var idi. Bu, Edmond Qonkortun "Zemqanno qardaşları” adlı kitab idi. Kitab sənətkarların özlərinə qarşı düşmən mövqeyindən, mənəvi yalnızlıqdan və ruhlarının çirkinləşməsindən bəhs edirdi.
Bu gözəl kitab məni daxilində olan insan həsrəti ilə həyəcanlandırmışdı. O kitabı oxuyandan sonra mən həmişə ruhunun ən yaxşı tərəflərini dünyaya bəxş edən insanlara qarşı həssaslaşdım, onlara qarşı daha diqqətcil və mərhəmətli olmağa başladım.
Müəllif məndə həm də tarixi və insanları haqda heç bir təsəvvürüm olmayan, cəngavərlər ölkəsi kimi təsəvvür etdiyim Fransaya da maraq oyatmışdı. Mən tezliklə bu qəhrəmanlar ölkəsinin ədəbiyyatı ilə tanış olmaq istəyirdim. Bundan sonra tanıdığım məktəb yoldaşlarımdan Fransada hansı yazıçıların olduğunu soruşmağa, fransız tərcümələri ilə maraqlanmağa başladım.
Onore de Balzakın kitabını tapana qədər mən Dümanın, Ponson Terreylin, Zakonnenin, Qaborionun, Xavier de Montepenin və onlarla başqa müəllifin çoxsaylı kitablarını oxudum. Əlimə keçən Balzakın ilk kitabı "Tilsimli dəri” oldu...
Bir antik əşyalar satılan mağazanın təsvirini oxuyarkən aldığım o xüsusi zövq hələ də yadımdadır. Bu mükəmməl təsvir mənim üçün dünya ədəbiyyatının ən yaxşı təsvirlərindən biri olaraq qalıb. Bu kitabda məni cəlb edən ikinci şey Balzakın adicə bir dialoqda belə danışdırdığı obrazları bütün xarakteristikası ilə ifadə edə bilməsi olub.
Balzakın kitablarını axtarmağa başladım. Oxuduğum növbəti kitabı "Qorio ata” oldu. Bu kitab məni, sözün əsl mənasında, yerə yıxdı. Uzun müddət özümü çeynənən insan qürurunun, insanların qəlblərinə atdıqları əzabların qisasını almaqla dünyanı təhdid edən Rastiqnak kimi hiss etmişdim. O vaxtlar vəziyyətim elə də yaxşı deyildi. Amma sağlam idim və buna görə də romantik, sentimental birinə çevrilmişdim...
"İnsanlıq komediyası”nı oxuyanda artıq iyirmi yaşım var idi. Bu kitab mənim formalaşa bilməyən romantizmimə böyük bir zərbə oldu. Kitabda Balzakın dühasını hiss edə bilirdim və onu sanki bir müəllimi, bir dostu sevən kimi sevirdim.
İki-üç il sonra Rusiyada Balzakın bütün əsərlərinin tərcüməsi nəşr edildi. Bütün kitablarını ikinci dəfə oxudum və onun böyüklüyündən bir daha əmin oldum. İstedadının nağılvari qüdrəti məni Balzakın əsiri etmişdi. Planlarının genişliyi, düşüncələrinin cəsarətliliyi, sözlərinin həqiqiliyi onu dünyanın ən dahi müəllimlərindən biri etməyə kifayət edir.
Şekspir, Balzak, Tolstoy, məncə, insanlığın özü üçün tikdiyi üç abidədir. Balzak olmasaydı, həmişə bu və ya digər sahədə yeni yaradıcılıq, yaşam kəşfləri ilə insanlığın önündə duran və indi də bunu davam etdirən böyük Fransanı daha az anlaya bilərdim...
Bankirlər Fransanın adını ləkələyirlər. Bu haqda daha öncə də danışmışdım və sözlərim sevdiyim bir ölkədə səbəbini başa düşmədiyim bir aqressiyaya səbəb oldu. Ancaq müstəqillik uğrunda rus xalqının ayağına badalaq taxan Fransa, əslində, bu bankirlərə yaddır. Fransanın həqiqi övladları Hüqo, Balzak, Flaubert kimi dühaların adlarına heç vaxt ləkə gətirməyəcək.
Balzaka şəxsən nə borclu olduğumu deyə bilmərəm, amma onun ümumilikdə rus ədəbiyyatına olan təsiri inkaredilməzdir. Bu fikir Lev Tolstoy tərəfindən də şübhə doğurmayacaq şəkildə vurğulanıb. Məndən soruşmuşdu:
– Əcnəbilərdən kimi oxuyursunuz?
Mənsə ona əcnəbi yazıçılardan sevdiklərimin adlarını sadalamışdım. Cavabında mənə demişdi:
– Əla, amma fransızları daha çox oxuyun. Bir vaxtlar hər kəsə yazmağı öyrədən Balzakı, Mopassanı, Flauberti və sairə. Onlar yazmağı yaxşı bacarır. Onlarla müqayisə oluna biləcək yazıçılar yalnız Dikkens və ya Stendalı qoymaq olar. Əgər mən Stendalı oxumasaydım, "Hərb və sülh”də müharibə səhnələrini heç vaxt yaza bilməzdim.
Balzak mənim üçün sonsuz, ali, uca bir anlayışdır. O, mənə həyatımın ən çətin vaxtlarını xatırladır. Bu, məni çox həyəcanlandırır.
Kitabın mənim həyatımda bir ananın oynaya bildiyi bir rola malik olduğunu və məhz Balzakın kitablarının mənə xüsusi bir insani məhəbbət bəxş etdiyini vurğulamalıyam.
Kult.az
