Ağalar Məmmədov: ƏLİ ƏKBƏRİN DİLÇƏYİ
1. BİRİNCİ TEZİSİM: Dil təkcə ünsi…
Yusif Vəzir Çəmənzəminlinin “Studentlər” əsəri mövzusunda yazı müsabiqəsini elan edəndə cibimdə cəmisi on manat pul var idi. Bunu yazının şirəli, kədərli, sentimental alınması üçün yazmıram. Vəziyyət həqiqətən də belə idi. Necə var, elə də yazıram. Nəsə uydurmağa ehtiyac yoxdu. Uydurmaq lazım gəlsə, daha maraqlı şeylər uyduraram. Çoxdan belə bir müsabiqə keçirmək istəyirdim. Hər dəfə Azərbaycan klassiklərindən birinin aktuallığını saxlamış əsəri mövzusunda gənclər arasında yazı müsabiqəsi keçirmək, bununla da əsəri gənclər arasında təbliğ etmək...
Yaşlı nəsil ya vəlvələdən, ya zəlzələdən pis-yaxşı klassik yazıçıların yaradıcılığından xəbərdardırlar. Ən azından sovet dövründə qiymət almaq üçün əsərləri oxumağa məcbur olublar. Tamaşlara baxıblar. Əsərlərdəki mesajları tam tutmasalar da, söhbətin nədən getdiyini tam qavramasalar da, ən azı məzmununu bilirlər. Təəssüflər olsun ki, gənc nəsil arasında klassik Azərbaycan yazıçılarının əsərlərinin təbliğatı o qədər də yaxşı aparılmır. Bunu öz müşahidələrimə, gördüklərimə, eşitdiklərimə, oxuduqlarıma əsaslanaraq qətiyyətlə deyə bilərəm.
Azərbaycan xalqının formalaşmasında ədəbiyyat müstəsna rol oynayıb. Klassik yazıçıların, maarifçilərin əsərlərini oxumayan adam bu xalqın necə yaranmasından, necə formalaşmasından xəbərsiz qalacaq. Ona görə də gənc siyasətçilər, gənc yazarlar, ümumiyyətlə yaradıcılıqla məşğul olanlar, həkimlər, müəllimlər, bir sözlə, xalqla işləyən, xalqla işləyəcək adamlar mütləq və mütləq Azərbaycanın klassik yazıçılarının əsərlərini diqqətlə oxumalı, onların yaradıcılığını dərindən öyrənməlidirlər. Bu vacibdir. Əks halda xalqı, yaşadıqları ölkəni tanımaqda çətinlik çəkəcəklər. Bunu bir neçə dəfə müsahibələrimdə yazılarımda vurğulamışam və bir daha təkrarlamaqda heç bir zərər görmürəm. Əməl edən faydasını görər. Etməyən də özü bilər.
“Studentlər” aktuallığını saxlamış, hətta günümüzdə öz aktuallığını daha da artırmış bir əsərdi... Ümumiyyətlə, Yusif Vəzirin nəinki bədii əsərləri, onun publisistikası, gündəliyi bu gün bizə çox lazımdır. Mən çox istərdim ki, onun bütün əsərləri, məqalələri yenidən çap olunsun. Təbliğ edilsin. Yusif Vəzir bizə çox lazımlı yazıçıdır. Yusif Vəzir Avropa nəsrinə yaxınlaşmış ən öndə gedən yazıçımızdır. Sadəcə heç kimi yoxdur. Bu dəqiqə ölkədə vəziyyət belədir - ya qohumun vəzifədə olmalıdır, ya kiminsə oğlu olmalısan ki, sənin əsərlərini təbliğ etsinlər. Tərslikdən Yusif Vəzirin də vəzifədə heç kimi yoxdur. Özümə borc bildim ki, bu adamı təbliğ edim. Yusif Vəzir Çəmənzəminli bizim ədəbiyyatımızda müstəsna rolu olan şəxslərdən biridir. “Studentlər” əsəri bu gün hər bir gəncin oxumalı olduğu bir əsərdi. Niyəsi haqqında çox yazmaq olar. Lakin mövzumuz başqadı. Bircə onu deyə bilərəm ki, “Studentlər” əsərində inkişafın doğru və düzgün istiqaməti son dərəcə dəqiqliklə göstərilib. Bir insanın bu istiqaməti müəyyən etməsinə qədər hansı mərhələlərdən keçməsinin bədii həlli verilib.
Dəyərini, aktuallığını nəzərə alaraq müsabiqə üçün ilk olaraq “Stundentlər” əsərini seçdim. Yazılar yazıldı. Müxtəlif baxışlar ortaya qoyuldu. Sağ olsunlar, başqa ədəbiyyat saytları da müsabiqənin yaxşı alınması üçün informasiya dəstəyi verdilər. Əsərdən xeyli adamlar xəbər tutdu. Xeyli gənc əsəri oxudu. Bir çoxlarının reaksiyası seçimimdə doğru olduğumu ortaya qoydu. Biz niyə bu əsərdən xəbərsiz qalmışıq, demə bizdə də belə bir yazıçı var imiş kimi reaksiyalar doğru seçim etdiyimin göstəricisi idi. Yazılardan tam razı qalmasam da, müəyyən mənada məqsədimə nail oldum. Yuxarıda da qeyd etdiyim kimi müsabiqəni elan edəndə işin maddi tərəfini heç düşünməmişdim. Bir yolla həll olunacağına inamım vardı. Lap bankdan kredit götürmək bahasına olsa da, müsabiqənin qaliblərinə layiq olduqları pul mükafatını çatdırmalı idim. Palaza bürün, elnən sürün. Bu mənada mən də axır-əvvəl hansısa bankdan kredit götürməliyəm, ya yox. Uzun illər bir çox kitabların nəşrinə, bir çox layihələrin həyata keçməsinə şərait yaratmış Yalçın Nəsirov bu dəfə də məni çətin vəziyyətdən xilas etdi. Hər kəs layiq olduğu sözü eşitməlidi. Biz bəzən insanlara layiq olduğu sözləri söyləməkdə xəsislik edirik. Əvəzində isə neqativ məqamları həvəslə vurğulamqda böyük canfəşanlıq göstəririk. Yalçın bəy uzun illər mənə maddi dəstək göstərmiş bir insandır. Onun köməyi olmasaydı, necə olardım, nə vəziyyətə düşərdim heç bunu təsəvvür belə etmək istəmirəm. Məlum məsələdir ki, hələ də ölkəmizdə yazıların qonorarı, kitabların satışından gələn gəlirlə dolanmaq mümkün deyil. Yalçın bəyin sayəsində öz işimlə məşğul olmaq imkanı qazanmışam. Bu dəfə də Yalçın bəy sanki vəziyyətin nə yerdə olduğunu hiss edərək (bu haqda ona heç nə deməmişdim) özü əlaqə saxladı və müsabiqənin xərclərini öz üzərinə götürə biləcəyini dedi. Yüngülvari bir tədbir keçirib qalibləri mükafatlandırdıq. Mükafatlandırma mərasimini özüm səs-küysüz keçirdim. Çünki məqsədim şəkil çəkdirmək yox, həqiqətən də əsəri təbliğ etmək, gənclər arasında ədəbiyyata maraq yaratmaq idi.
İkinci dəfə yazı müsabiqəsi elan etmək üçün (bir neçə dostla müzakirə etdikdən sonra) Cəfər Cabbarlının “Oqtay Eloğlu” əsərini seçdik. Bu dəfə müsabiqənin keçirilməsinə lazım olan maddi dəstəyi əvvəldən həll etmək qərarına gəldim. Bir neçə adamla əlaqə saxladım və bu adamlardan biri müsabiqənin keçirilməsinə lazım olan maddi dəstəyi göstərə biləcəyinə söz verdi. Hətta belə müsabiqələrin ardıcıl keçirilməsinin vacib olduğunu vurğuladı. Doğru, faydalı işlə məşğul olduğumuzu dəfələrlə bildirdi. Xaricilər həmişə deyirlər ki, siz "no problem" sözü işlədəndə qorxuruq. Qərəz, söhbəti çox uzatmadan bəyan edim ki, vaxt ötdü, vədə yetişdi adamdan səs çıxmadı. Səs çıxmadı nədi, özü yoxa çıxdı. Davamını yazmağa ehtiyac yoxdu. Bir-iki başqa adama da vəziyyəti izah etdim. Onlardan da səs çıxmadı. Onların arasında tanıdıqalarınız və tanımadıqlarınız da var. Sual oluna bilər, bəs niyə Yalçın bəylə əlaqə saxlamadın. Üzüm gəlmədi. Bir də ki, bu kimi işlərdə niyə elə ancaq bir adam fədakarlıq etməlidi. Mən bu kimi yazıları yazmağı artıq özüm özümə qadağan etmişəm. Asan deyil. Sözün həqiqi mənasında asan deyil. Yazı yazırsan, təşəbbüs irəli sürürsən, yaxşı bir iş görmək üçün ortaya düşürsən əvəzində qınağa məruz qalırsan. Sadəcə müsabiqədə iştirak etmiş adamlar əlaqə saxlayıb müsabiqənin nəticələri nə vaxt açıqlanacaq, müsabiqənin nəticələri nə vaxt elan ediləcək kimi suallar verəndə bu haqda yazı yazmaq qərarına gəldim. Həm də ədalət və tarix naminə. Yaşadığımız bu günlər bir tarixdi. Bu bizim reallığımızdı. Reallıq isə ondan ibarətdir ki, Cəfər Cabbarlının “Oqtay Eloğlu” əsəri mövzusunda yazı müsabiqəsi deyil, hər hansı dini bir kitab, yaxud dini yönümlü bir şəxs haqqında yazı müsabiqəsi elan etsəydim, nəinki min beş yüz manat, on beş min manatı asanlıqla tapa bilərdim. Reallıq ondan ibarətdir ki, milyonların sağa-sola axdığı ölkədə bir müsabiqə keçirmək üçün min beş yüz manat tapılmır. Buna görə nə özümü, nə bu yazını oxuyanları, nə də o milyonların sahiblərini qınamıram. Sadəcə onu bildirmək istəyirəm ki, kef edin. Bir qram da narahat olmayın. Mərmər döşənmiş bulvarda, alış-veriş mərkəzlərində, konsert salonlarında o baş, bu başa gəzin, axırı mütləq yaxşı olacaq. Araqdan vurun və vətən haqqında bəlağətli sağlıqlardan söyləyin. Şəlalənin altında, üstündə, böyründə şəkillər çəkdirin. Müğənnilərin toy qiymətlərinin siyahısını yazının sonunda vermək lap yerinə düşər. Sizin üçün bu daha vacib və gərəklidi. Çünki bu adamları ingilis, fransız, alman, norveçli toyuna çağırmır. Siz çağırırsız, Qazaxıstanda, Sibirdə yaşayanlar da çağırırlar. Vətəndən kənarda yaşayanlar da mədəni səviyyəmizin qalxmasına öz töhfələrini verirlər. Sağ olsunlar. Fürsətdən istifadə edib onlara da burdan öz təşəkkürümüzü bildirək. Yazının ən maraqlı hissəsi bu siyahı olacaq. Qalanları zəhlə tökməkdən, qan qaraltmaqdan savayı bir şey deyil. Bunu özüm də dəqiq bilirəm. Bilirəm ki, qan qaraldan və zəhlətökən bir işlə məşğul oluram.
Bir gün ərzində toyun idarə edilməsi:
Faiq Ağayev – 12.000 manat
Brilliant Dadaşova – 10.000 manat
Abbas – 10.000 manat
Nadir Qafarzadə – 10.000 manat
Nazpəri – 10 000 manat
Ramal -10.000 manat
Elton – 8000 manat
Xatirə İslam – 6 000 manat
Aygün Bəylər – 6 000 manat
Cabbar və Könül – 6 000 manat
Təranə və Musa – 6000 manat
Mətanət İsgəndərli – 6 000 manat
Zamiq – 6 000 manat
Vasif Məhərrəmli – 6 000 manat
Səməd Səmədov – 6000 manat
Manaf Ağayev – 5 000 manat
Ayaz Qasımov – 5 000 manat
Samir Piriyev – 5 000 manat
Elçin Cəfərov – 5000 manat
Xəyyam Nisanov – 5 000 manat
İzzət Bağırov – 5000 manat
“Şeron” qrupu – 4000 manat
“Qala” qrupu – 4000 manat
Emil Bədəlov – 4000 manat
Elvin Abdullayev – 4000 manat
Şəbnəm Əsədova (Tovuzlu) – 4000 manat
Elariz – 4000 manat
Elçin Hüseynov – 4000 manat
Kərim – 4 000 manat
Nüşabə Ələsgərli – 4 000 manat
Almaz Ələsgərova – 4 000 manat
Baloğlan – 4 000 manat
Elnarə Abdullayeva – 4 000 manat
Cavanşir – 3 500 manat
Könül Xasıyeva – 3 000 manat
Zenfira İbrahimova-3000 manat
Xatun – 3 000 manat
Toyda 30 dəqiqəlik çıxış:
Röya – 6000 manat
Aygün Kazımova – 5 000 manat
Brilliant Dadaşova – 4 000 manat
Faiq Ağayev – 4 000 manat
Ədalət Şükürov – 3000 manat
Abbas Bağırov – 3000 manat
Zamiq – 3000 manat
Nadir Qafarzadə – 3000 manat
Rəqsanə – 2 500 manat
Sevda Yahyayeva – 2500 manat
Cabbar-Könül – 2 500 manat
Tünzalə Ağayeva – 2 000 manat
Rəhim Rəhimli – 2 000 manat
Nüşabə Ələsgərli – 2 000 manat
Təranə Musayeva – 2 000 manat
Elnarə Abdullayeva – 2 000 manat
Manaf Ağayev – 2 000 manat
Xatirə İslam – 2 000 manat
Mənsun İbrahimov – 2 000 manat
Səidə Sultan – 1500 manat
Xuraman Şuşalı – 1 500 manat
Vasif Məhərrəmli – 1 500 manat
Xəyyam Nisanov – 1 500 manat
İzzət Bağırov – 1 500 manat
Aşıq Əli – 1 500 manat
Şəbnəm Əsədova (Şəmkirli) – 1500 manat
Aşıq Telli – 1 500 manat
Leyla Ramazanlı-1500 manat
Almaz Ələsgərova – 1 000 manat
Könül Xasıyeva – 1 000 manat
Xatun – 1 000 manat
Səməd Səmədov – 1 000 manat
Ayan – 1 000 manat
Elariz – 1 000 manat
Zöhrə Abdullayeva – 1 000 manat
Teymur Əmrah – 1 000 manat
Nura Suri – 1 000 manat
Zenfira İbrahimova-1000 manat
Rüfət Axundov – 1 000 manat
Zabit Nəbizadə - 1 000 manat
Faytonçu Nazim – 1 000 manat
Seymur Baycan
Kultura.az
